Стихотворения Ашальчи Оки

ТОН ЮАД МЫНЭСЬТЫМ

Тон юад мынэсьтым:
– Марлы бен кылбуръёс гожъяськод‚
Чик юнме кужымдэ быдтћськод?
Бен юад-а‚ юад-а‚ эше‚
Бусыысь џуж кисьмам сезьылэсь
Марлы со уй-нунал џаштыртэ‚
Уй-нунал ас понназ вераське?
Шур вулэсь нош юад-а‚ эше‚
Марлы со дугдылтэк жальыртэ‚
Дугдылтэк ас понназ куаретэ?
Уџыед но тулыс садъёсын
Марлы бен љыт-џукен весь чирдэ –
Тон юад-а сое?

1919

* * *
Возьдаськись удмурт ныллы
Вань висён дуннеын –
Туж урод со висён:
Возьытлык солы ним
Удмуртъёс понћллям.
Ог вамыш кыльытэк‚
Мон сьќры со ветлэ‚
Туж уно малпамме
Вератэк со кельтэ.
Кылсярысь‚ верало:
Вань мынам матынэ‚
Туж визьмо со муртэ‚
Туж чебер малпанэ.
Кыџе но чебересь
Лћятон кылъёсме
Мон солы лушкемен
Верасал ог љытэ.
Уг‚ уг лу вераме
Одћгзэ но кылме:
Возьытлык висёнэ
Мон вќзын вамыштэ –
Вань веран кылъёсме
Герњаса со куштэ.
Тани вань эшъёсы
Ульчаын юмшало.
«Ойдо тон но» шуса‚
Сьќразы туж ќтё.
«Џок‚ уг юмша» шуса‚
Эшъёсме келясько.
Пересь мурт кадь, огнам
Мон корка кылисько.
– Тумошо тон‚ Аннок,-
Эшъёсы верало,-
Мылкыдыд пересьмем‚
Сюлэмыд из луэм.
– Из ќвќл сюлэмы‚
Яратон эшъёсы‚
Пересьмем но ќвќл
Та пинал мылкыды.
Тћлесьтыд но уно
Юмшасал‚ шудысал‚
Шудысал‚ эктысал‚
Эрике ке лусал…
Эрикме возьытлык
Олокытчы кариз‚
Мылкыдме но йќнтэм
Жильыен думылћз…

 

***

Ой, шулдыр ук, шулдыр ульчаын,
Туж шимес ук, шимес кеносын…
Вань нылъёс юмшало ульчаын,
Мон гинэ пукисько кеносын.

Кеносын-четлыкын ӝокасько,
Мемилэсь зулемзэ кылӥсько.
Мемилэн зулемез быронтэм,
Кузь сюрес кадь, йылтэм но пумтэм.

Уйшорозь со монэ тышкаське,
Ӝыт шудны лэзёнтэм кыл сётэ…

Ас пинал даурез ортчемен,
Шудэмез, юмшамез вунэмен,
Чик уг вала пинал мылкыдэз –
Серекъян но шудон потэмез!

 

***

Иван куное ветлэм,
Визэзэ быдтымон юэм,
Бертыса жугиськыны кутскем –
Кышнозэ пуртэн бышкалтэм.
Кышноез пограм кулыса,
Визьтэм картсэ каргаса;
Нылъёсыз кышкаса пегӟиллям,
Лушкем ульчаын бӧрдӥллям.

Иванэз тюрьмае пуктӥллям,
Вылаз рестан дӥсь дӥсяллям,
Пыдъёссэ жильыен дуриллям,
«Пегӟемез медаз лу», — шуиллям.

Нылъёсыз калыке кылиллям,
Чурыт кыл кылыса ветлӥллям.
Одӥгез соосыз мыжгоз,
Мукетыз соосыз чапкоз.
Айыды тюрьмаын шуыса,
Кудӥз донгаса но лэзёз…
Озьы нылъёс калыкын будо,
Визьтэм айызэс каргало.

 

***

Италмас сяськаосы,
Чебересь сяськаосы,
Мыным эн тӥ ӧпкеле,
Монэ эн тӥ каргалэ.

Жалятэк ик тӥледыз
Бичаса мон ветлӥсько,
Янгышен пыдъёсыным
Лёгаса но кельтӥсько.

Бичаса мон сяськаме
Тугоко ваньзэ кертто,
Со керттэм тугокоме
Вынылэн йыраз поно.

Куиньметӥ арня ӵоже
Яратон выны висе,
Куиньметӥ арня ӵоже
Дугдылтэк ялан бӧрдэ.

Горд намер кадь бамъёсыз
Кӧсэктӥз ини солэн,
Лыз сяська кадь синъёсыз
Гырк усиз ук нунылэн.

Италмас сяська зынын
Вынылэн через быроз,
Кӧсэктэм висись бамаз
Выльысь нош ӵыжыт пыроз.

Соку нош, азьло кадь ик,
Возь вылэ шудны мыном,
Италмас сяська пӧлын
Сяська кадь ик адӟиськом.

 

***

Юонлы дасяськид,
Вань уждэ бергатӥд:
Сур пӧзьтӥд, мисьтаськид,
Пыжиськид, вуриськид.
Ӵын пӧлын ӵынаса,
Арактэ виятӥд.
Ужаса-ужаса
Пуны кадь ик жадид.

Ӵуказяз ӧтчаськид,
Лумбыт тон сектаськид,
Сектаса винаен
Вань гурттэ кудӟытӥд.
Ӝыт келяд кунодэ,
Изьытӥд нылпидэ.
— Шутэтско ни, — шуид,
Кылльыны тон выдӥд.

Со куспын ӟезьыяд
Олокин йыгаськиз.
Кудӟыса кузпалэд
Олокытысь бертӥз.
Лек тыныд со вазиз,
Чик юнме даллашиз,
Сӧсыртӥз, погыртӥз,
Пуныез кадь жугиз,
Собере со изиз.

Тон гинэ, куанере,
Чик ӧд изьы уез:
Эзельдэ ӧтьыса,
Мед куло шуыса,
Уез уйбыт бӧрдӥд,
Ӝожедлы чидатэк,
Пуны кадь ик вузӥд,
Пуны кадь ик!..

***

Возьдаськись удмурт ныллы сӥзисько

Вань висён дуннеын –
Туж урод со висён:
Возьытлык солы ним
Удмуртъёс понӥллям.

Ог вамыш кыльытэк,
Мон сьӧры со ветлэ,
Туж уно малпанме
Вератэк со кельтэ.

Кылсярысь, верало:
Вань мынам матынэ,
Туж визьмо со муртэ,
Туж чебер малпанэ.

Кыӵе но чебересь
Лӥятон кылъёсме
Мон солы лушкемен
Верасал ог ӝытэн.

Уг, уг лу вераме
Одӥгзэ но кылме:
Возьытлык висёнэ
Мон вӧзын вамыштэ –
Вань веран кылъёсме
Герӟаса со куштэ.

Тани вань эшъёсы
Ульчаын юмшало.
Ойдо тон но шуса,
Сьӧразы туж ӧтё.

Ӵок, юг юмша шуса,
Эшъёсме келясько,
Пересь мурт кадь, огнам
Мон корка кылисько.

— Тумошо тон, Аннок,
Эшъёсы верало: —
Мылкыдыд пересьмем,
Сюлэмыд из луэм.

— Из ӧвӧл сюлэмы,
Яратон эшъёсы,
Пересьмем но ӧвӧл
Та пинал мылкыды.

Тӥлесьтыд но уно
Юмшасал, шудысал,
Шудысал, эктысал,
Эрике ке лусал…

Эрикме возьытлык
Олокытчы кариз,
Мылкыдме но йӧнтэм
Жильыен думылӥз…

 

Даур

Амалы ке луысал,
Кыдёке кошкысал —
Дунеез котыртысал,
Ас шудме шедьтысал,

Кутыса берыктысал
Мон пинал даурме,
Кутскыса воштысал
Та пересь бамъёсме.

Пурысьтам йырсиме
Нош ик сьӧд карысал,
Шуг улӥсь сюлэмме
Мон шудӥсь карысал.

Ой, ӧвӧл амалы
Нош пинал луыны,
Ӧвӧл ук кужмы
Даурез вормыны.

Толалтэ сяськаез
Чик уг лу поттыны,
Ортчылэм даурез
Уг лу берыктыны.